De rol van missie en visie bij veerkracht

“If you want to build a ship, don't drum up the men and women to gather wood, divide the work, and give orders. Instead, teach them to yearn for the vast and endless sea.”

(Saint-Exupéry)

Kunnen zaken als missie en visie de veerkracht binnen een onderneming ten dienste staan? Dat was de vraag die ik onlangs bij een van de klanten kreeg voorgeschoteld. Hoewel het commercieel gezien verstandig zou zijn om daarop heel snel een volmondige ‘ja’ te antwoorden, is er een  belangrijke maar….

Het is wel zo dat verschillende studies de afgelopen decennia hebben aangewezen dat wanneer de emoties, aandacht en inspanningen van medewerkers in de richting van het realiseren van gemeenschappelijke doelstellingen gaan, de resultaten ook merkbaar beter zijn.

Zo bestaat er een studie van het Amerikaanse onderzoeksbureau Gallup waaruit bleek dat een duidelijke missie en visie de productiviteit ongeveer 18% omhoog duwt en daarenboven zorgt voor 51% minder verloop van klanten. Ze genereren ook nog eens ongeveer een 12% meer in omzet en klantenservice en maar liefst 62% minder bedrijfsincidenten. Indrukwekkende cijfers die in verschillende andere en recentere data nog bevestigd worden.

In een studie van dat zelfde bureau uit 2021 gaf 73% van de ondervraagde werknemers aan dat ze geloven dat zingeving binnen hun bedrijf invloed had op de resultaten van de afgelopen 12 maanden. En maar liefst 93% zegt te geloven dat zingeving binnen hun bedrijf de prestaties omhoog stuwt. We mogen dus wel concluderen dat zingeving, een duidelijke missie en visie, wel degelijk belangrijk zijn voor de groei van een bedrijf en de motivatie van de werknemers.

Maar, en daar zit de clou van het verhaal, er wordt vaak voorbij gegaan aan een andere vaststelling, namelijk dat nog meer dan zingeving de condities waarin men werkt en de kwaliteit van de leiding op significante wijze bepalend zijn voor een werkcultuur. (Cameron, Hora, Leutscher & Calarco, 2011)

De winst die men boekt door zingeving hangt dus sterk samen met de arbeidsvoorwaarden en  kwaliteit die de leiders van ondernemingen. Waarbij we misschien fijntjes mogen opmerken dat de leiders die op hoog niveau presteren ook vaak diegenen zijn die oog hebben voor werkcondities en zingeving. Het hangt dus allemaal sterk samen. Wie echter op nog wat werk voor de boeg heeft op het vlak van correcte werkcondities en de kwaliteit van het leidinggeven binnen een bedrijf, begint dus best eerst daarmee.

 “He who has a why for life can punt with any how” 

Frederick Nietzsche

Over zingeving en veerkacht

Hoewel je van veerkracht al snel meer dan 100 definities kan terugvinden in de wetenschappelijke literatuur, lijkt ons de volgende omschrijving adequaat: ”Veerkracht is het vermogen om terug te veren na een tegenslag en/of je aan te passen aan intense negatieve ervaringen.”

Dat houdt dus in dat veerkracht enkel merkbaar is wanneer het wat moeilijker loopt of zelfs helemaal misloopt. Hoewel we de neiging kunnen hebben om naar grote mislukkingen te kijken, is veerkracht ook vast te stellen in de dagelijkse kleinere tegenslagen en de cumul daarvan.

Inmiddels is wetenschappelijk aangetoond dat mensen en bedrijven ‘terug kunnen veren’ na een moeilijke situatie en zelfs kunnen ‘doorveren’ als ze leren uit wat hen is overkomen.

Er zijn echter wat condities nodig om de juiste voedingsbodem voor veerkracht te ontwikkelen. Laten we die aan de hand van verhalen van overlevers van onmenselijke wreedheden een paar van die condities eens van naderbij bekijken.

Veerkrachtige overlevers

Overlever Viktor Frankl

De Oostenrijkse psychiater Viktor Frankl werd in 1942 door de Duitsers opgepakt en samen met zijn familie naar het Theresienstadt concentratiekamp gestuurd. Zijn vader overleed daar door uithongering en een longontsteking. Kort voor het eind van de oorlog werden hij en de overlevende familieleden naar Auschwitz getransporteerd, waar zijn moeder en broer werden vergast. Zijn vrouw stierf later in het Bergen-Belsen kamp. Frankl verbleef in totaal drie jaar in vier verschillende concentratiekampen. Na zijn bevrijding schreef hij het boek ‘from man’s search for meaning’ waarin hij zijn ervaringen deelde. Zijn opmerkelijke vaststelling uit zijn verschrikkelijke ervaringen was dat diegene die het niet overleefden (en die kans maakten om te overleven) ook vaak diegene waren die niets hadden om voor te leven. Zelf hield hij zich altijd voor dat hij zijn vrouw zou terugzien, zijn manuscript zou kunnen afwerken en ooit weer voor een klas studenten zou staan. Een krachtige ‘meaning’ zorgde voor de veerkracht waarmee hij vier (en meer) moeilijke jaren doorstond. Frankl werd later bekend als de bedenker van de logotherapie, een psychologische richting die de missie als de sterkste menselijke motivator voorop stelde. Later stond hij ook aan de wieg van de positieve psychologie.

Overlever James Stockdale

De Vietnam oorlog duurde ongeveer 19 jaar en iets minder dan de helft daarvan bracht de Amerikaanse admiraal James Stockdale door in een Vietcong-gevangenis, waar hij talloze keren werd gemarteld en 4 jaar in complete isolatie doorbracht. Toen hij na zijn vrijlating in een interview werd gevraagd welk soort soldaten dergelijke onmenselijkheden niet hadden overleefd antwoorde hij het volgende:

“Oh, that's easy, the optimists. Oh, they were the ones who said, 'We're going to be out by Christmas.' And Christmas would come, and Christmas would go. Then they'd say, 'We're going to be out by Easter.' And Easter would come, and Easter would go. And then Thanksgiving, and then it would be Christmas again. And they died of a broken heart. This is a very important lesson. You must never confuse faith that you will prevail in the end—which you can never afford to lose—with the discipline to confront the most brutal facts of your current reality, whatever they might be.”

Verwar het geloof in een goede afloop nooit met de discipline om je huidige realiteit onder ogen te zien, wat die ook mag zijn.

Individuen, maar ook bedrijven kunnen dus twee belangrijke zaken leren uit bovenstaande verhalen.

Een eerste is het belang van een duidelijk zingeving, iets waar men voor leeft. De ‘waarom’ vraag die we aan een missie koppelen blijkt dus echt wel belangrijk te zijn. Veel bedrijven gebruiken helaas hun ‘mission statement’ nog altijd als een puur marketing uithangbord en vergeten daarbij de interne bewustwording bij zichtzelf en hun medewerkers. Het is een proces dat tijd en middelen vraagt maar eens geïntegreerd, kan zorgen voor resultaten die zelfs de studie van Gallup overtreffen.

Uiteraard is een daaraan gekoppelde duidelijk visie van even groot belang:  Welke richting gaan we? Wat zijn de doelstellingen op korte, middellange en lange termijn?

Ten tweede herkennen we in het verhaal van admiraal Stockdale duidelijk de noodzaak om naar de realiteit van de situatie te kijken. Ongeacht in welke situatie je jezelf ook mag bevinden, kijk naar de harde realiteit van de feiten en accepteer ze. Blijf tegelijkertijd gefocust op die ene droom, op het op dat moment nog ongrijpbare eindpunt.

De aandacht naar de realiteit en de feiten gaat in bedrijven vaak naar het zoeken op het niveau van financiële gegevens, organisatiestructuren of -gegevens of beleidsmatige situaties. Maar dat is een zeer enge benadering. Feiten hebben immers ook betrekking op het deel van de organisatie dat veelal onzichtbaar is en waar de ongeschreven regels het spel bepalen (Scott, Morgan 1995).

Het onzichtbare gaat dan vooral over cultuur, emoties, persoonlijke waarden, passie van medewerkers, overtuigingen,…

Wanneer men ook die ‘onzichtbare’ dimensie kent en gebruikt kan die een manier zijn om mislukking te voorkomen, te herstellen en een duidelijke veerkracht tot stand te brengen.

Veerkracht wordt vaak in verband gebracht met een optimistisch en vrolijk gemoed. Maar een veerkrachtige organisatie telt niet enkel vrolijke, goedgemutste medewerkers. Eerder medewerkers die in staat zijn om zowel de zichtbare als onzichtbare harde feiten te erkennen en accepteren van daaruit te gaan zoeken naar effectieve oplossingen blijken het meest veerkrachtig werk neer te zetten.

En hoe zit het met die onzichtbaar feiten binnen jouw bedrijf. Staan jullie daar ook wel eens bij stil? Wordt er aandacht besteed aan de bedrijfscultuur en worden nieuwkomers daarin meegenomen? Wordt er aangevoeld wat er leeft bij de medewerkers? Is er een cultuur van open communicatie, waarbij iedereen zo veel mogelijk zichzelf kan zijn en waarbij het niet zichtbare mag benoemd worden?

Ook hier weer wordt duidelijk dat het niveau van leiderschap en de condities/cultuur waarin men werkt de veerkracht binnen een onderneming al dan niet aanstuurt.

Veerkracht is dus een verhaal van een aantal voorwaarden die goed moeten ingevuld worden en een krachtige missie en visie kunnen daarbij als accelerator werken.

Ook werken aan je veerkracht? Contacteer ons.